Mülga ve İlga: Hukukta Anlam ve Kullanım Farkları
Bir Hukukçunun Perspektifinden: Dilin ve Hukukun Evrimi
Hukuk, toplumların düzenini sağlayan bir sistemdir ve bu sistemin dili de sürekli olarak evrilir. Bu evrim, yalnızca yeni yasaların kabul edilmesiyle değil, aynı zamanda eski yasaların yürürlükten kaldırılmasıyla da gerçekleşir. Türkçede, bu süreçleri ifade etmek için kullanılan “ilga” ve “mülga” terimleri, hukuki metinlerde sıkça karşılaşılan ancak anlamları çoğu zaman karıştırılan kavramlardır. Bu yazıda, “ilga” ve “mülga” terimlerinin ne anlama geldiğini, tarihsel arka planlarını ve günümüzdeki önemlerini inceleyeceğiz.
İlga ve Mülga: Tanımlar ve Farklar
İlga, Arapça kökenli bir kelime olup, bir şeyin varlığını ortadan kaldırma, geçersiz kılma anlamına gelir. Hukukta, bir kanun, madde veya düzenlemenin tamamen yürürlükten kaldırılması işlemi olarak kullanılır. Örneğin, 1983 tarihli ve 2872 Sayılı Çevre Kanunu, çevreyle ilgili kapsamlı bir düzenleme getiren bir kod kanundur. Bu kanunda değişiklik öngören herhangi bir kanun ise çerçeve kanun olarak kabul edilir. Türk Dil Kurumu, “ilga” kelimesini “boş ve geçersiz kılma, lağvetme” olarak tanımlar. [1]
Mülga ise, “ilga” kelimesinden türetilmiş bir sıfattır ve “eskimiş, yürürlükten kaldırılmış” anlamına gelir. Hukukta, mülga bir kanun veya madde, artık geçerli olmayan, yürürlükten kaldırılmış olan düzenlemeleri ifade eder. Örneğin, “mülga 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu” ifadesi, bu kanunun artık geçerli olmadığını belirtir. [2]
İlga ve Mülga Arasındaki Farklar
İlga ve mülga terimleri arasındaki temel fark, birinin eylemi, diğerinin durumudur. İlga etmek, bir düzenlemenin yürürlükten kaldırılması eylemini ifade ederken, mülga, bu eylemin sonucunda ortaya çıkan durumdur. Başka bir deyişle, bir düzenleme ilga edildiğinde, o düzenleme mülga hale gelir. [3]
Tarihsel Arka Plan ve Hukuki Değişim
Türk hukuk sisteminde, ilga ve mülga kavramları, özellikle Cumhuriyet dönemiyle birlikte önemli bir yer edinmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda, Arapça ve Farsça kökenli pek çok kelime ve ifade kullanılırken, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte, dilde sadeleşme hareketi başlamış ve yabancı kökenli kelimelerin yerine Türkçe karşılıkları kullanılmaya başlanmıştır. [4]
Bu dilsel dönüşüm, hukuki metinlerde de kendini göstermiştir. Eski düzenlemelerin ilga edilmesi ve yerine yeni düzenlemelerin getirilmesi, sadece hukuki değil, aynı zamanda kültürel bir değişimin de göstergesidir. Örneğin, 1924 yılında Halifeliğin ilga edilmesi, sadece dini bir makamın kaldırılması değil, aynı zamanda laik bir devlet yapısının inşasının simgesiydi. [4]
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
Günümüzde, ilga ve mülga kavramları, hukuk eğitimi ve akademik çalışmalarda önemli bir yer tutmaktadır. Bu terimlerin doğru anlaşılması, hukuki metinlerin doğru yorumlanması ve uygulanması açısından büyük önem taşır. Ayrıca, dildeki değişimlerin hukuki düzenlemelere nasıl yansıdığı ve bu yansımaların toplumsal yapıyı nasıl etkilediği konusunda yapılan çalışmalar, hukuk ve dil arasındaki ilişkiyi daha iyi anlamamıza yardımcı olmaktadır. [5]
Sonuç
İlga ve mülga terimleri, Türk hukuk dilinde önemli bir yer tutar ve bu terimlerin doğru anlaşılması, hukuki metinlerin doğru yorumlanması açısından büyük önem taşır. İlga, bir düzenlemenin yürürlükten kaldırılması eylemini ifade ederken, mülga, bu eylemin sonucunda ortaya çıkan durumdur. Bu kavramların tarihsel arka planı, dildeki değişimlerin hukuki düzenlemelere nasıl yansıdığını ve bu yansımaların toplumsal yapıyı nasıl etkilediğini anlamamıza yardımcı olur.
—
Sources:
[1]: https://turkceanlam.com/anlam/ilga/?utm_source=chatgpt.com “Ilga Ne Demek? – Türkçe Kelime Anlamı”
[2]: https://657.com.tr/kelimeler/mulga-ne-demek/?utm_source=chatgpt.com “Hukuk Sözlüğü : mülga ne demek? | 657 Devlet Memurları”
[3]: https://yandex.com.tr/yacevap/c/hukuk/q/mulga-ve-ilga-ayni-sey-mi-2043008390?utm_source=chatgpt.com “Mülga ve ilga aynı şey mi? – Aradığınız cevap YaCevap’ta – Yandex”
[4]: https://en.wikipedia.org/wiki/ListofreplacedloanwordsinTurkish?utmsource=chatgpt.com “List of replaced loanwords in Turkish”
[5]: https://arxiv.org/abs/2405.10133?utm_source=chatgpt.com “Turkronicles: Diachronic Resources for the Fast Evolving Turkish Language”